با‌یقین مسجد در آئین اسلام از بها و عنایت فوق العاده ای شامل است و این واقعیت هم در نشانه‌ها قرآن متجلی میباشد و هم در روایاتی که از پیشوایان رین رسیده نمودار میباشد. ضمن اینها تاریخ اسلام و سیره نبی اکرم (ص) و ائمه اطهار (علیهم السلام) بیان کنده عظمت و منزلت ویژه مسجد میباشد.
- عنایت مسجد در آیه ها قرآن
۱. نسبت دادن مسجد غدیر بلوار معلم مشهد به پروردگار: در بعضا از آیه ها قرآن مساجد به لفظ «الله» اضافه گردیده و این بدان معناست که‌این جای مقدس و از آن خداست و به حق تبارک وابستگی داراست. اگر در نشانه‌ها پایین به آن تصریح گردیده است:
« إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ….»[7]: مساجد آفریدگار را فقط کسی آباد می نماید که ایمان به پروردگار و روز قیامت آورده باشد و نماز را بر پا داراست…
« ما كانَ لِلْمُشْرِكينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ پادشاهِدينَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ …»[8]: مشرکان حق ندارند مسجد غدیر فلاحی مشهد خداوند را آباد نمایند در حالی که به شرک خود سند می‌دهند ….
« وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ وَ سَعى في خَرابِها…»[9]: و که می باشد ستمکارتر از آن کس که از بردن اسم آفریدگار در مساجد وی دوری کرد و در ویرانی آن ها سعی کرد…
اینکه منزل ای مقدس که معبد میباشد و در سخن وحی به پروردگار نسبت داده شده و از آن وی می بلشد، ارزشفوق العاده آن را می‌رساند در حالتی‌که در دو آیه دیگر معبود از مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد تحت عنوان «منزل اینجانب» خاطر نموده است:
« وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ:[10] و ما به ابراهیم و اسماعیل دستور کردیم که منزل منرا برای طواف کنندگان و مجاوران و رکوع و سجود کنندگان منزه و پاکیزه فرمایید.
« طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْقائِمينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ»:[11] و منزل ام را برای طواف کنندگان مسجد بابا غدیر مشهد قیام و رکوع و سجده کنندگان تمیز ساز.
این غایت لطف خداوند و التفات وی به‌این راس عبادی میباشد کما اینکه زمانی صحبت از دعا به دربین آمده میفرماید:
« وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادي عَنِّي فَإِنِّي قَريبٌ أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجيبُوا لي وَ لْيُؤْمِنُوا بي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»[12]:
و وقتی که بندگان اینجانب، از تو درباره اینجانب پرسش نمایند(بگو) اینجانب نزدیکم! دعای دعا کننده را به هنگتمی که منرا میخواند جواب می دهم پس بایستی دعوت من را بپذیرند و به اینجانب ایمان بیاورند تا خط مش یابند (به مقصد برسند)
مفسران در اینجا گفته اند این منتهای دقت و لطف آفریدگار به آدم میباشد که میفرماید: «هنگامی (بندگان اینجانب) از تو درباره اینجانب پرسش می نمایند اینجانب به آنان نزدیکم، دعای هر کس منرا میخواند اجابت میکنم بعد که منرا بخواند. لبریز بدیهی میباشد که خدای سبحان جسم وجود ندارد تا مستلزم منزل باشد بلکه واژه بیتی در نشانه‌ها قرآن همچون لغت ها «عبادی» و «شهر الله» میباشد که به خواسته کرامت و بزرگداشت بندگان و ماه رمضان و کعبه میباشد.[13] و در سوره مبارکه جن نیز با صراحت مساجد را وابسته به خدا دانسته و از بی دینی ورزیدن به آن نهی فرموده میباشد: « وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً: و این مساجد برای خداست، پس هیچ کس را باایمان نخوانید![14]
۲. منزل های رفیع و بلند رتبه
برای مثال آیاتی که دلالت بر عنایت مسجد در اسلام داراست آیه ۳۶سوره مبارکه فروغ و روشنایی میباشد که میفرماید: « في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ» پیش از این آیه صحبت از نوروفروغ خداست که کنایه از هدایت الهی میباشد که میفرماید: « اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ في زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ …»: آفریدگار نور و روشنایی اسمان و زمین میباشد مثل نوروروشنایی پروردگار همانند چراغدانی میباشد که در آن چراغی (پرفروغ) باشد، آن لامپ در حبابی قرار گیرد، حبابی روشن و …» حالا میفرماید این فروغ الهی و هدایت در کجا وجود داراست؟! في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ …« در منزل هایی که خدا اجازه داده که سازه شوند و تعظیم و توقیر شوند منزل هایی که در آن‌ها هر صبح زود و شامگاه اسم آفریدگار برده میگردد.»
اینکه خواسته از این منزل ها که در آیه چنین از آن‌ها با عظمت حافظه گردیده چیست؟مفسران ایده ها مختلفی دارا هستند، برخی گفته اند منظور مساجد میباشند در‌صورتی‌که تعبیر وسیع رازی میگوید: اکثر مفسرین این لحاظ را دارا‌هستند.[15] مرحوم علامه طباطبایی نیز قدر متین از آن را مساجد میداند.[16] تعبیروتفسیر مثال نیز مساجد را از مصادیق این منزل های نورانی دانسته میباشد.[17] برخی هم اطمینان دارا‌هستند که خواسته تمامی مساجد نیستند بلکه چهار مسجد ارزشمند میباشد که به وسیله پیامبران الهی (ص) سازه گردیده اند؛ یعنی مسجد الحرام که به وسیله حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) سازه شد،مسجد الاقصی که به وسیله حضرت داوود و سلیمان ساخته شد و مسحجد النبی و مسجد قبا که رسول اسلام آنان را سازه گذاشته میباشد. این لحاظ را نویسنده تعبیروتفسیر بزرگ به برخی از مفسرین نسبت داده میباشد. وی قسم دیگری هم دارااست که خواسته از «بیوت» را مسجد الاقصی میداند به این دلیل که در آن مسجد ده هزار قندیل وجود داراست که به سطح مسجد نورافشانی می نمایند.[18]
تعبیر و تفسیر دیگری که مبنی بر نشانه‌ها و احادیث وجود دارااست این میباشد که منظر از بیوت منزل های انبیاءالهی میباشد، در تعبیر و تفسیر مجمع البیان آمده میباشد؛ زمانی که فرستاده اسلام این آیه را خواندن فرمودند از آن حضرت پرسش شد که خواسته از این منزل ها چه منزل هابی میباشد؟ حضرت فرمودند: «منزل های پیامبران» ابابکر پرسید: این منزل (با اشاره به منزل علی بن اب طالب و فاطمه زهرا (س)) هم مثلا به عبارتی منزل میباشد که در آيه آمده؟ فرمودند:نعم اینجانب افاضلها: آری از برگزیدگان این منزل هاست.[19]
به هر هم اکنون آنچه مسلم میباشد از مصادیق بارز و قطعی این منزل ها مساجد می باشند چون مساجد می باشند که بایستی آیتم تعظیم قرار گیرند و از ناپاکی ها و گناهان به دور باشند. خواسته از «رفعت» هم بلندی ساختمان آن ها وجود ندارد بلکه تکریم و احترام آن‌ها هم آیتم اعتنا میباشد. در مساجد میباشد که بیشتراز هر کشور دیگری اسم و حافظه پروردگار برده می بهره و نماز و خواندن قرآن در آنان پژوهشگر می‌شود. در مساجد میباشد که هر صبح و شام با اقامه نماز و جماعت اسم خداوند برده می گردد.
روایتی نیز موید این مقاله میباشد؛ نبی اکرم (ص) فرمودند: «المساجد بیوت الله فی الارض و هی تضیء لاهل السماء کما تضیء النجوم لاهل الارض[20]…: مساجد منزل های خداوند در زمین میباشد و آن‌ها برای اهل عرش (ملائکه) می درخشند آنچنان که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارا‌هستند.»
۳. ستمکارترین اشخاص نهی کردن کنندگان از خاطر آفریدگار و وخیم کنندگان آن می باشند: در آیه ای از قرآن اینگونه آمده میباشد: « وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ وَ سَعى في خَرابِها…»[21]: و چه کسی است ستمکارتر از آن کس که از بردن اسم پروردگار در مساجد وی پرهیز کرد و در ویرانی آنان عملکرد کرد…
آنچه از شان نزول های مطرح گردیده درباره آیه بر می‌آید این میباشد که‌این آیه درباره عده ای نازل گردیده که در صدد تخریب مساجد برآمده بودند؛ مثل تخریب بیت المقدس و حریق زدن آن به وسیله مسیحیان به رهبری فطلوس و نیز پرهیز از ورود رسول اسلام به مسجد الحرام در شهر مکه و همینطور تخریب مساجد مسلمان ها در مکه به وسیله مشرکان بعد از مهاجرت آنان به مدینه منوره
با‌یقین مسجد در آئین اسلام از بها و عنایت فوق العاده ای شامل است و این واقعیت هم در نشانه‌ها قرآن متجلی میباشد و هم در روایاتی که از پیشوایان رین رسیده نمودار میباشد. ضمن اینها تاریخ اسلام و سیره نبی اکرم (ص) و ائمه اطهار (علیهم السلام) بیان کنده عظمت و منزلت ویژه مسجد میباشد.
- عنایت مسجد در آیه ها قرآن
۱. نسبت دادن مسجد غدیر بلوار معلم مشهد به پروردگار: در بعضا از آیه ها قرآن مساجد به لفظ «الله» اضافه گردیده و این بدان معناست که‌این جای مقدس و از آن خداست و به حق تبارک وابستگی داراست. اگر در نشانه‌ها پایین به آن تصریح گردیده است:
« إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ….»[7]: مساجد آفریدگار را فقط کسی آباد می نماید که ایمان به پروردگار و روز قیامت آورده باشد و نماز را بر پا داراست…
« ما كانَ لِلْمُشْرِكينَ أَنْ يَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ پادشاهِدينَ عَلى أَنْفُسِهِمْ بِالْكُفْرِ …»[8]: مشرکان حق ندارند مسجد غدیر فلاحی مشهد خداوند را آباد نمایند در حالی که به شرک خود سند می‌دهند ….
« وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ وَ سَعى في خَرابِها…»[9]: و که می باشد ستمکارتر از آن کس که از بردن اسم آفریدگار در مساجد وی دوری کرد و در ویرانی آن ها سعی کرد…
اینکه منزل ای مقدس که معبد میباشد و در سخن وحی به پروردگار نسبت داده شده و از آن وی می بلشد، ارزشفوق العاده آن را می‌رساند در حالتی‌که در دو آیه دیگر معبود از مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد تحت عنوان «منزل اینجانب» خاطر نموده است:
« وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ:[10] و ما به ابراهیم و اسماعیل دستور کردیم که منزل منرا برای طواف کنندگان و مجاوران و رکوع و سجود کنندگان منزه و پاکیزه فرمایید.
« طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْقائِمينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ»:[11] و منزل ام را برای طواف کنندگان مسجد بابا غدیر مشهد قیام و رکوع و سجده کنندگان تمیز ساز.
این غایت لطف خداوند و التفات وی به‌این راس عبادی میباشد کما اینکه زمانی صحبت از دعا به دربین آمده میفرماید:
« وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادي عَنِّي فَإِنِّي قَريبٌ أُجيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذا دَعانِ فَلْيَسْتَجيبُوا لي وَ لْيُؤْمِنُوا بي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ»[12]:
و وقتی که بندگان اینجانب، از تو درباره اینجانب پرسش نمایند(بگو) اینجانب نزدیکم! دعای دعا کننده را به هنگتمی که منرا میخواند جواب می دهم پس بایستی دعوت من را بپذیرند و به اینجانب ایمان بیاورند تا خط مش یابند (به مقصد برسند)
مفسران در اینجا گفته اند این منتهای دقت و لطف آفریدگار به آدم میباشد که میفرماید: «هنگامی (بندگان اینجانب) از تو درباره اینجانب پرسش می نمایند اینجانب به آنان نزدیکم، دعای هر کس منرا میخواند اجابت میکنم بعد که منرا بخواند. لبریز بدیهی میباشد که خدای سبحان جسم وجود ندارد تا مستلزم منزل باشد بلکه واژه بیتی در نشانه‌ها قرآن همچون لغت ها «عبادی» و «شهر الله» میباشد که به خواسته کرامت و بزرگداشت بندگان و ماه رمضان و کعبه میباشد.[13] و در سوره مبارکه جن نیز با صراحت مساجد را وابسته به خدا دانسته و از بی دینی ورزیدن به آن نهی فرموده میباشد: « وَ أَنَّ الْمَساجِدَ لِلَّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَداً: و این مساجد برای خداست، پس هیچ کس را باایمان نخوانید![14]
۲. منزل های رفیع و بلند رتبه
برای مثال آیاتی که دلالت بر عنایت مسجد در اسلام داراست آیه ۳۶سوره مبارکه فروغ و روشنایی میباشد که میفرماید: « في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ» پیش از این آیه صحبت از نوروفروغ خداست که کنایه از هدایت الهی میباشد که میفرماید: « اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ في زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ …»: آفریدگار نور و روشنایی اسمان و زمین میباشد مثل نوروروشنایی پروردگار همانند چراغدانی میباشد که در آن چراغی (پرفروغ) باشد، آن لامپ در حبابی قرار گیرد، حبابی روشن و …» حالا میفرماید این فروغ الهی و هدایت در کجا وجود داراست؟! في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ …« در منزل هایی که خدا اجازه داده که سازه شوند و تعظیم و توقیر شوند منزل هایی که در آن‌ها هر صبح زود و شامگاه اسم آفریدگار برده میگردد.»
اینکه خواسته از این منزل ها که در آیه چنین از آن‌ها با عظمت حافظه گردیده چیست؟مفسران ایده ها مختلفی دارا هستند، برخی گفته اند منظور مساجد میباشند در‌صورتی‌که تعبیر وسیع رازی میگوید: اکثر مفسرین این لحاظ را دارا‌هستند.[15] مرحوم علامه طباطبایی نیز قدر متین از آن را مساجد میداند.[16] تعبیروتفسیر مثال نیز مساجد را از مصادیق این منزل های نورانی دانسته میباشد.[17] برخی هم اطمینان دارا‌هستند که خواسته تمامی مساجد نیستند بلکه چهار مسجد ارزشمند میباشد که به وسیله پیامبران الهی (ص) سازه گردیده اند؛ یعنی مسجد الحرام که به وسیله حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) سازه شد،مسجد الاقصی که به وسیله حضرت داوود و سلیمان ساخته شد و مسحجد النبی و مسجد قبا که رسول اسلام آنان را سازه گذاشته میباشد. این لحاظ را نویسنده تعبیروتفسیر بزرگ به برخی از مفسرین نسبت داده میباشد. وی قسم دیگری هم دارااست که خواسته از «بیوت» را مسجد الاقصی میداند به این دلیل که در آن مسجد ده هزار قندیل وجود داراست که به سطح مسجد نورافشانی می نمایند.[18]
تعبیر و تفسیر دیگری که مبنی بر نشانه‌ها و احادیث وجود دارااست این میباشد که منظر از بیوت منزل های انبیاءالهی میباشد، در تعبیر و تفسیر مجمع البیان آمده میباشد؛ زمانی که فرستاده اسلام این آیه را خواندن فرمودند از آن حضرت پرسش شد که خواسته از این منزل ها چه منزل هابی میباشد؟ حضرت فرمودند: «منزل های پیامبران» ابابکر پرسید: این منزل (با اشاره به منزل علی بن اب طالب و فاطمه زهرا (س)) هم مثلا به عبارتی منزل میباشد که در آيه آمده؟ فرمودند:نعم اینجانب افاضلها: آری از برگزیدگان این منزل هاست.[19]
به هر هم اکنون آنچه مسلم میباشد از مصادیق بارز و قطعی این منزل ها مساجد می باشند چون مساجد می باشند که بایستی آیتم تعظیم قرار گیرند و از ناپاکی ها و گناهان به دور باشند. خواسته از «رفعت» هم بلندی ساختمان آن ها وجود ندارد بلکه تکریم و احترام آن‌ها هم آیتم اعتنا میباشد. در مساجد میباشد که بیشتراز هر کشور دیگری اسم و حافظه پروردگار برده می بهره و نماز و خواندن قرآن در آنان پژوهشگر می‌شود. در مساجد میباشد که هر صبح و شام با اقامه نماز و جماعت اسم خداوند برده می گردد.
روایتی نیز موید این مقاله میباشد؛ نبی اکرم (ص) فرمودند: «المساجد بیوت الله فی الارض و هی تضیء لاهل السماء کما تضیء النجوم لاهل الارض[20]…: مساجد منزل های خداوند در زمین میباشد و آن‌ها برای اهل عرش (ملائکه) می درخشند آنچنان که ستارگان برای اهل زمین درخشش دارا‌هستند.»
۳. ستمکارترین اشخاص نهی کردن کنندگان از خاطر آفریدگار و وخیم کنندگان آن می باشند: در آیه ای از قرآن اینگونه آمده میباشد: « وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَساجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ وَ سَعى في خَرابِها…»[21]: و چه کسی است ستمکارتر از آن کس که از بردن اسم پروردگار در مساجد وی پرهیز کرد و در ویرانی آنان عملکرد کرد…
آنچه از شان نزول های مطرح گردیده درباره آیه بر می‌آید این میباشد که‌این آیه درباره عده ای نازل گردیده که در صدد تخریب مساجد برآمده بودند؛ مثل تخریب بیت المقدس و حریق زدن آن به وسیله مسیحیان به رهبری فطلوس و نیز پرهیز از ورود رسول اسلام به مسجد الحرام در شهر مکه و همینطور تخریب مساجد مسلمان ها در مکه به وسیله مشرکان بعد از مهاجرت آنان به مدینه منوره
امامزاده باتقوا و ماجرای نذرنمک