پس از مسافرت پیامبر اسلام، حضرت محمد مصطفی صلی الله علیه و آله به شهر مدینه، مسجد نقش کلیدی در جامعه اسلامی پیدا کرد؛ به گونه ای که بعداز گذشت قرن ها از تشکیل داد اولین مسجد غدیر بلوار معلم مشهد این مکان مقدس وسیع ترین پایگاه اسلامی به شمار می رود.
در طول این قرنهای متمادی بر حسب نیازها و ضرورتهایی که در فقیه اسلام پیش می آمد، همواره مساجد کارکردهای مختلفی پیدا کرده اند. در طول نزاع به عنوان پایگاهی برای اعزام نیرو، گاهی مکان سوادآموزی و گاهی محل مداوای مجروحین جنگی بوده اند؛ اما کلاً این فرصت، کارکرد عبادی به عنوان وسیع ترین کارکرد موعظه مسجد غدیر فلاحی مشهد بوده میباشد.
اکنون پس از گذشت چهار ده قرن از پیدایش این مکان مقدس، در جامعه کنونی ما نیز کارکردهایی برای مسجد وجود دارااست که بخشی از آن ها در راستای بُعد عبادی مسجد می باشد؛ البته بعضی دیگر از آنان پدیده های جدید ظهوری میباشند که در بعض مورد ها اتفاق جمعی بر ایفا آنها وجود ندارد. این اختلاف باعث شده است که اپ های نوظهور مساجد از طرف اشخاصی به دور از شأن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد و مخل کارکرد اساسی آن محاسبه شوند؛ در حالی که گروهی دیگر، امور خیال شده را سبب ساز رونق بیش تر مسجد و تقویت کننده اپلیکیشن عبادی آن قلمداد می کنند.
فایده این اختلاف آن میباشد که در برنامه ریزی و اداره مساجد، دشواریهایی به وجود آید؛ به نحوی که موقتا در برخی از مساجد، همه نرم افزار های جانبی تعطیل، و فقط به بُعد عبادی مسجد بابا غدیر مشهد اکتفا شدهاست.
درین مقاله بر نشانی مسجد غدیر باباعلی ارشادوراهنمایی مشهد آنیم که هر مورد از کارکردهای مو جود در مساجد را به صورت جداازهم و از نگاه احادیث بازرسی کنیم.
کارکردهای جان دار در مساجد
1. کارکرد عبادی
برای سپس عبادی مسجد نمونه های گوناگونی می توان اعلام کرد که استفاده از مساجد در راستای همگی آنان از صدر اسلام مرسوم بوده میباشد و نسبتاً صدق استفاده از مسجد در زمینه‌ی ها خیال شده از متواترات میان مسلمین است.
درین خصوص می توان به نکات زیر اشاره کرد:
أ. نماز جماعت؛
ب. خواندن قرآن؛
ج. اعتکاف؛
د. تلاوت نوافل؛
ه . دعا و مناجات؛
و. تبلیغ و سخنرانی.
2. کارکردهای اجتماعی مساجد
أ. رأی گیری
از زمان فرستاده اکرم صلی الله علیه و آله مساجد محل شور و تصمیم گیریهای اساسی در سطح اجتماعی بوده اند. به گونه ای که بعد از وفات او نیز، به خیال مرسوم بودن این گونه امور برای مسجد، در جریان غصب خلافت هم، اصحاب در مسجد نبی صلی الله علیه و آله بدور هم توده شدند.
ب. اعلام و اطلاع رسانی
اعلام و اطلاع رسانی در مساجد دو جنبه می تواند داشته باشد:
جنبه اول، آنکه در راستای امور عبادی قرار دارد؛ مانند اذان بیان کردن که نه صرفا گزینه تایید می باشد؛ بلکه یکی از سنتها و آداب اسلامی هم به شمار می رود. جنبه دیگر، آنکه برای امور دنیوی گزینه به کار گیری قرار می گیرد، مانند اعلام و اطلاع رسانی ای که برای یافتن اشیای گمشده صورت می گیرد. این فعالیت که امروزه در برخی از مساجد مرسوم میباشد، ظاهرا آیتم تأیید احادیث وجود ندارد. مثلا این احادیث می توان به حدیث پایین اشاره کرد:
أشعری در حدیثی مرفوع میگوید: «أَنَّ رَجُلًا جَاءَ إِلَی الْمَسْجِدِ یُنْشِدُ ضَالَّةً لَهُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله قُولُوا لَهُ لَا رَدَّ اللَّهُ عَلَیْکَ فَإِنَّهَا لِغَیْرِ هَذَا بُنِیَتْ قَالَ وَ رَفْعُ الصَّوْتِ فِی الْمَسَاجِدِ یُکْرَهُ ...؛
مردی به مسجد آمد و با صدای بلند اعلام‌کرد که چیزی گم کرده است. نبی صلی الله علیه و آله فرمود: به او بگویید: خدا آن را به تو باز نگرداند؛ به رزرو مسجد غدیر باباعلی راهنمایی مشهد این ادله‌که مسجد برای کاری جز این بنا شدهاست. [همچنین] فرمود: بلند کردن صدا در مساجد ناپسند میباشد... .»
3. کارکرد نظامی (پایگاه بسیج)
قابلیت و امکان پیدایش این کارکرد، بیش تر در زمان مبارزه میباشد و صرفا مصداق آن در مساجد امروز ما پایگاههای مقاومت بسیج میباشد. البته تذکر این مقاله به لحاظ مایحتاج میاید که پایگاههای بسیج، امروزه فعالیتهای والا ای دارند و آمادگی دفاعی یکی‌از اپلیکیشن های آنهاست که ما در‌این بخش از آنها دعوا می‌کنیم و بقیه فعالیتهای فرهنگی این پایگاهها را در ضمن کانونهای فرهنگی مساجد تبیین خوا هیم کرد.
با نگاهی به تاریخ خوا‌هیم دید که نبی اکرم صلی الله علیه و آله خطبه های آتشین خود را که برای اعزام مسلمان ها به جهاد و پیکار با کفر و کفر بود، در مساجد خلل می کردند و حتی آمادگیهای قبل از اعزام هم در مسجد شکل می گرفته میباشد.
برخی احادیث هم مؤید همین نوشته‌ی علمی است، که از آن جمله حدیث ذیل است:
حارث بن یزید بکری می گوید: «قَدِمْتُ الْمَدینَةَ فَدَخَلْتُ الْمَسْجِدَ فَإِذَا هُوَ غَاصٍ بِالنَّاسِ وَ إِذا رَایَات سُودٍ وَ إِذا بِلاَلٌ مُتَقَلِّدُ السَّیْفِ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قُلْتُ مَا شَأْنُ النَّاسِ قَالُوا یُریِدُ أَنْ یَبْعَثَ عَمْرو بْنَ الْعَاصِ وَجْها؛
به مدینه آمدم و وارد مسجد شدم. در‌این هنگام [دیدم] مسجد آکنده از جمعیت هست و پرچمهای به رنگ سیاه [در حرکت و اهتزازند] و بلال در پیش روی نبی خداوند صلی الله علیه و آله چاقو خود را حمایل کرده است. گفتم: مردم را چه شده است؟ گفتند: [نبی صلی الله علیه و آله [ میخواهد شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی موعظه مشهد عمرو بن عاص را [با لشکر[ به جایی بفرستد.»
4. کارکرد قضایی (شورای حل اختلاف)
سابقه این شغل کرد نیز به عصر رسول اکرم صلی الله علیه و آله برمی شود. در آن فرصت امور قضایی، فصل خصومات و محکوم ساختن بزهکاران، همگی در مسجد ایفا می شده و این صحبت، غیر حقیقی نخواهد بود در صورتی بگوییم: مسجد در آن روزها یک دادگستری به تمام مضمون بوده هست. بعداز وفات رسول صلی الله علیه و آله جانشینان حضرت هم شیوه او را ادامه دادند و این سنت را به عنوان یک فعالیت کرد مورد واقعه برای مساجد تا مدتها به یادماندنی کردند.
از جمله احادیثی که مؤید این فرمان برای مساجد است، حدیث زیر هست:
امام درستگو علیه السلام فرمودند: «بِأَنَّ أَمیرَ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام حَکَمَ فی مَسْجِدِ الْکُوفَةِ وَ قَضی فیهِ بَیْنَ النّاسِ وَ دَکَّةُ الْقَضاءِ مَعَرُوفَةٌ فیهِ إِلی یَوْمِنا هذا...؛ امیر المؤمنین علیه السلام در مسجد کوفه حکم می کردند و در آن میان مردم قضاوت می نمودند و دکّه قضاء در‌این مسجد تا به امروز دارای اسم و رسم میباشد.
امامزاده سید کمال الدین سین