یکسری نكته درباره اثر ها آموزشی مسجد
الف) همان گونه كه اشاره شد، جنبه‌های آموزشی مسجد، رسالت اصلی این نهاد در تمامی عصر‌ها و مكانهااست. مسجد با ویژگی‌هایی كه دارااست، برای همیشه آموزشگاه مبانی دینی و معارف اسلامی ا ست.
از این رو مسجدی كه نقش مؤثر خود را در خصوص های فرهنگی ـ آموزشی ایفا نكند، در حقیقت در اجرای بخش مهمی از رسالت خویش بازمانده است. بر محور همین بررسی هست كه امیرالمؤمنین علیه السلام، مسجدی را كه در آن خبری از هدایت، تبلیغ و ترویج دین نباشد، مسجد خراب بر شمرده است.[100]
مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد
ب) با یقین شكوفایی علمی مسجد و طرح دانش‌های مختلف در آن، كمالی برای مسجد به حساب میآید، ولی پرداختن به‌این امور، نباید منجر شود تا رسالت اولیه مسجدی كه پرداختن به دانش‌های فقهی می باشد، فراموش شود.
از حیث امیرالمؤمنین، یكی از رسالت‌های اصلی و اصلی مسجد آن میباشد كه به معنای واقعی كلمه، كانون هدایت مسلمانها باشد.[101]
ج) در میان دعوا‌ها و علوم دینی، پرداختن به علوم قرآنی در مسجد، التفات ویژه‌ای دارد؛ زیرا قرآن و مسجد، لینک و پیوند ویژه‌ای با یكدیگر دارا‌هستند. نبی در این زمینه می فرماید:انما نصبت المساجد للقرآن؛[102] مساجد را برای [قرائت و دانستن] قرآن بنا كرده‌اند.
آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد
و نیز:من احب القرآن فلیجب المساجد؛[103] دوستدار قرآن، مسجد را نیز باید دوست داشته باشد.
شواهد تاریخی علامت میدهد كه در مسجد النبی گردهمایی‌های قرائت و تعبیر قرآن رونق ویژه‌ای داشته هست. عبادة بن صامت، از سوی رسول سروان بود تا قرآن را به مردم فراگیری دهد.[104] نشست‌ای مربوط به قرآن و علوم قرآنی حتی شب‌ها تا دیر هنگام نیز در مسجد النبی برپا بود.[105]
د) استیناف تاریخی مساجد از استارت تا كنون نشانه میدهد كه مسجد و كتاب خانه، همواره در كنار هم عطر ده‌اند.
از همان استارت كه قرآن به صورت مكتوب در آمد، مسلمانان قرآنهای نوشته را به مسجد هدیه و یا وقف می‌كردند. با افزایش شمار كتابها، كتاب خانه‌‌های مسجدها نیز، رویش
چشم گیری یافت این كتاب خانه‌ها نقشی بزرك در شكوفایی فرهنگ وتمدن اسلامی داشته‌اند.[106] در وضعیت كنونی، نمی‌اقتدار مسجدی را كه فارغ از كتاب خانه باشد، مسجد نمونه‌ای نامید. از این رو، مورد نیاز است در خصوص تاسیس و تجهیز كتاب خانه مسجدها، گام های مهمی برداشته گردد. برای رسیدن به‌این مهم باید به چگونگی ساختمان و بنای مسجد بسیار دقت كرد.
رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد
هـ) قصه هایی كه مسجد زن را، خانه او دانسته[107] بر آن نیست كه زنان را از آمد و شد به مسجد باز دارد، بلكه همان گونه كه بسیاری از فقیهان گفته‌اند، مقصود این روایت‌ها، تاكید بر بایستگی رعایت عفاف و حجاب و پاكدامنی است.[108] حضور زنان در مسجد، فرصت مناسبی برای فایده گیری معنوی از این منزلت مقدس و آشنایی با معارف و احكام اسلامی خواهد بود. به ذکر دیگر، بخشی از فعالیت‌های آموزشی به زنان مربوط میگردد. فرستاده نیز راجع به ها مختلف، برای زنان حاضر در مسجد، مجلسی مستقل تشكیل می‌دادند.[109]
شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد
آثار اجتماعی
1ـ رسیدگی اثرها فرهنگی مسجد
مسجد پایگاهی دینی است كه از فرهنگ و تمدن فقهی پشتیبانی میكند و بر بالندگی آن می افزاید. از شروع پیدایش مسجد، جنبه‌های فرهنگی آن در لحاظ گرفته شده بود و حتی‌د‌ر نبود نبی (صلی الله علیه و آله)، عمل‌های فرهنگی مسجد ادامه داشت. مسجدهای دیگر در صدر اسلام نیز چنین بود. پس از فتح مكه، پیامبر (صلی الله علیه و آله)، هنگام گماشتن عتاب بن اسید به سمت استانداری مكه و امام جماعت مسجد الحرام، بر بایستگی كارهای فرهنگی و تبلیغی بسیار تأكید كرد. بعداز رحلت نبی (صلی الله علیه و آله) نیز حضرت علی (علیه‌السلام) به عمل‌های فرهنگی مسجد ادامه داد و دیگر ائمه نیز هیچ زمان مسجد را ترك نكردند و افزون بر شغل‌های عبادی، به امور فرهنگی نیز می‌پرداختند. در طی غیبت نیز عالمان شیعی همواره مسجد را به عنوان پایگاهی فرهنگی برای پیشرفت معارف فقاهتی برگزیدند.[110]
امام جماعت، در گستره و نفوذ شغل‌های فرهنگی مسجد نقش اصلی داراست و میتواند به كمك كسانی كه در مسجد حاضر میشوند و كسانی كه در اداره امور آن مكان را بر عهده دارند، از حیث فرهنگی مسجد را كارآمد بنمایند. با برنامه ریزی صحیح و برگزاری كلاس‌ها و گرد هم آیی‌های مختلف در مسجد، می‌توان آن را به یك پایگاه فعال آموزشی و فرهنگی تبدیل كرد.
اینك جنبه‌های فرهنگی مسجد را استیناف میكنیم:
حفظ و تقویت نظام ارزشی
ارزشهای انسانی در زندگی بشری بسیار مداقه دارااست و در ارتباط ها اجتماعی نقش محوری جاری ساختن میكند؛ زیرا ارزشهای اجتماعی از مدل‌های كلی رفتار، احكام جمعی و هنجارهای كرداری كه عوام مردم آن را پذیرفته‌اند تشكیل میگردد. با این وجود باید خاطرنشان کرد چگونگی فرهنگ وتمدن و هنجارهای كرداری كه عوام مردم آن را پذیرفته‌اند تشكیل میشود. با این وجوئد باید اعلام کرد چگونگی فرهنگ و هنجارهای هر جامعه به نظام ارزشی آن بستگی داراست و ارزشهای فرهنگی، هسته مهم زندگی اجتماعی را به وجود میاورند.
ارزش‌ها مبتنی بر باورهای مردم و با شاخص‌های گوناگونی شكل می‌گیرند.[111] درین در بین، ارزشهای فقهی اهمیت ویژه‌ای می‌دارند. پایداری و پویایی حركت‌های دینی و پویایی فرهنگی فقهی در سایه تقویت و بسط نظام ارزشی امكان پذیر است.
مسجد به عنوان یكی از مهم ترین پایگاه‌های فقاهتی، در این راستا وظیفه مهمی داراست. در زمان تاریخ نزاع‌های فرهنگی و سیاسی مسجد، بیدارگری‌ها و حركت‌های اصطلاحی دیده می شود كه در تكاپوی نظام ارزشی شرعی بسیار مؤثر بوده‌اند. رده ویژه مسجد در فرهنگ فقاهتی و امكانات بالقوه و بالفعل آن، همراه آموزش‌ها و مفاهیم گوشه‌ای و ایجاد کرد یك نظام ارزشی حاذق و ماندگار در صحنه فرهنگ و تمدن و اجتماع بسیار اثرگذار بوده میباشد.
مسجد، در مراقبت و تقویت نظام ارزشی نقش بسیار مهمی دارد و كوشش‌های اکثری در این مكان صورت گرفته میباشد كه بعضی از آنان عبارتند از: بیان معیارها و شاخص‌های ارزش‌ها و آرمان‌های شرعی، ارائه مدارك و شناخت صحیح از دین، برپایی مجلس‌های مذهبی هم چون سخنرانی‌های شرعی و ویژه اپلیکیشن‌های در مناسبت‌های مذهبی، بیان ارزش‌ها و ضد بها‌ها، اجرای بها‌ها و ایفا فقهی مانند برقراری نماز جماعت و مجلس‌های دعا و نیایش، مطرح كردن مسائل اعتقادی و احكام دینی، بیان درنگ‌های دینی، معرفی و تربیت سرمشق، پاسخ به شبهه‌های فقاهتی و اعتقادی، ایجاد نظام تربیت دینی و تقویت هویت دینی.
با تحقیق عوامل ركود نظام ارزشی، نصیب دیگری از نقش مسجد در سالم نظام ارزشی جامعه معلوم می گردد. دنیازدگی در قالب متاع اندوزی و تجمل گرایی، بسط فساد، بی توجهی به حقوق دیگرافراد، مشكلات اقتصادی، عملكرد اشتباه مسئولان، ضعیف شدن باورهای مذهبی، ضعیف شدن خداباوری، اصل قرار دادن پرورش اقتصادی و بی اهمیتی نسبت به معنویت و كاهش آرمان‌ها و جلوه‌های دینی از کارداران سقوط نظام ارزشی می باشند كه با تحقیق جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، تربیتی و آموزشی مسجد در سطح فرد و اجتماع، نقش مؤثر آن در از بین بردن این دست اندرکاران مشخص می‌‌خواهد شد.
مبارزه با تهاجم فرهنگی
فرهنگ، یكی از اساسی ترین معیارهای گسترش و پویایی فرهنگ وتمدن میباشد كه هنجارهای اجتماعی و نظام ارزشی جامعه مبتنی بر آن شكل می‌گیرد. امروزه تهاجم به تمدن، یكی از متداول ترین نوع تهاجم و راهی مطمئن و سریع برای دست یابی به اهداف استعماری هست. با تغییر دادن فرهنگ و تمدن مردم مطابق تامل بیگانه فارغ از اینكه ردپایی از فرهنگ وتمدن باقی مانده باشد و فارغ از لشكر كشی، كشور مهاجم به غرض خود میرسد. تهاجم فرهنگی را باید مبارزه برای به تسخیر درآوردن درون انسان‌ها دانست.و هر یکسری این تسخیر گاهی آن قدر شدید میشود كه در ظاهر هم نمود پیدا میكند. مسجدها به عنوان مهم ترین پایگاه تبلیغ و آموزش دینی، در نزاع با این تهاجم وظیفه سنگینی بر عهده دارند.
اكنون جنبه‌های مختلف نزاع مسجد با تهاجم فرهنگی را تحقیق میكنیم:
ساخت و ساز شناخت نسبت به فرهنگ وتمدن خودی
برای پشتیبانی از یك فرهنگ و تمدن، شناخت آن بسیار مایحتاج میباشد. در حالتی‌که مردم یك كشور فرهنگ و تمدن خود را به خیر و خوبی بشناسند و نقاط قوت و دیرپایی آن را بدانند، تمدن مهاجم، قدرت اشراف فرهنگی را نمی‌یابد و نمی‌تواند نظام ارزشی آنها را دگرگون سازد.
مسجد با فراگیری تمدن فقاهتی، شناخت موردنیاز را برای مسلمانها تشکیل داد میكند تا آنان قدر فرهنگشان را بدانند این شناخت، خود‌با‌وری مایحتاج برای پناه از فرهنگ وتمدن مهاجم را ساخت‌و‌ساز میكند. در سایه این فراگیری‌هاست كه تعهد مسلمانان ارتقا می یابد و سلاح كارگشایی به نام غیرت شرعی در مبارزه با تهاجم فرهنگی ساخت میشود.
روشنگری نسبت به تهاجم فرهنگی
معمولا تهاجم فرهنگی به حدی دقیق طراحی برنامه میگردد كه افراد جامعه متوجه تهاجم نمی شوند و دگرگونی‌های فرهنگی را لازمه رشد و تحرك فرهنگ و تمدن می‌دانند و این دگرگونی‌ها را زایش فرهنگی می‌نامند.
بنابراین، یكی از دست اندرکاران مهم موفقیت در پیکار با تهاجم فرهنگی، شناخت جریان تهاجم، طریق‌های تهاجم، گونه‌های تهاجم و راه‌های نبرد با تهاجم میباشد.
یكی از مهمترین کار‌های مسجد در جریان جنگ با تهاجم فرهنگی، مطلع كردن مسلمان ها از تهاجم فرهنگی و گونه‌های آن و شیوه های خودداری از آن هست. مجلس‌ها و تشكل‌های مذهبی، از بهترین ابزارهای روشنگری فرهنگی هستند كه به خیر می توانند رویکرد پیکار را ترسیم كنند و مسجد، پایگاه مجلس‌های مذهبی میباشد. در‌این گرد‌همایی‌ها، مسلمانها افزون بر آشنایی با فرهنگ فقهی، از وضعیت سیاسی و تهاجم فرهنگی دشمن با خبر میگردند و می آموزند كه چه منش‌هایی را برگزینند. آنها با پیشینه تهاجم فرهنگی در كشورهای اسلامی آشنا میشوند و از آن عبرت می‌گیرند نقش روحانیون درین مسیر بسیار تعیین كننده می باشد. میقدرت اعلام‌کرد رهبری مسلمانها، در امان از فرهنگ ملی و مذهبی به دست روحانیون میباشد.
معماری
فرهنگ، جلوه‌های گوناگونی دارااست كه توسط آنها می‌اقتدار تمدن یك جامعه را مطالعه كرد. معماری یكی از نمودهای فرهنگی میباشد كه در مسجدهای كشورهای اسلامی یافت میگردد، تا آن جا كه یكی از راه‌های شناخت فرهنگ مسلمانها در هر زمان‌ای كاوش در آفرینش‌های هنری میباشد كه در ساخت مسجدها به كار رفته میباشد.
معماری مسجدها، افزون بر جنبه‌های معنوی، از حیث فرهنگی نیز عنایت دارااست؛ چون مسلمانها به دلیل قداستی كه برای مسجد قائل‌اند، آن را منسوب به پروردگار گران قدر می دانند و می‌كوشند تا خانه خداوند را به بهترین شكل بسازند؛ از این رو، مسجدهای محكم و بزرگی بنا كرده‌اند كه قرن‌ها پا برجا بوده است.[112]
2ـ استیناف اثرها سیاسی مسجد
امروزه مسائل سیاسی، یكی از مهمترین مباحث در سطح جهانی می باشد كه بر مسائل اقتصادی، فرهنگی و نظامی اثر نهاده میباشد. اسلام به عنوان فقاهتی كامل كه ادعای اداره زندگی آدم را دارد، به جنبه‌های سیاسی توجه كرده و سیاست را به میدان آئین كشانده هست.
در‌این فی مابین، باید مسجد را به عنوان یك نهاد سیاسی پویا در جامعه اسلامی به شمار آورد. از شروع اسلام، مسجد با مسائل سیاسی آمیخته شد. پیامبر پیش از سفر به مدینه، با وجود فشار حاكم در مكه با بعضی از تیم‌ها، در مسجد الحرام گفت و گو می‌كرد. پس ازهجرت به مدینه نیز پیامبر در مسجد، با افراد و مجموعه‌های اعزامی از قوم و قبیله‌ها و طایفه‌های متفاوت خاطرنشان کرد و گوی سیاسی انجام می‌بخشید. در مسجد النبی مكانی به نام اسطوانة الوفود برای این اظهار‌کرد و گوها در لحاظ گرفته شده بود. هم چنین كسانی كه تازه مسلمان شده بودند، در مسجد با نبی بیعت كردند.[113]
در این بخش بعضی جنبه‌های سیاسی مسجد را بازرسی میكنیم.
احتساب مسائل سیاسی برای افكار عمومی
بی شك افكار عمومی، حجم بزرگ و مؤثری از جامعه را تشكیل می‌دهند و بر جریان‌های سیاسی كشور بسیار اثر می گذارند. جهت دهی و هدایت این گردآوری گرانقدر، در سالم كلی جامعه و سرعت دهی آن به سمت گسترش، نقش گزینش كننده‌ای دارااست. بخش اعظمی از جریان‌های گمراه سیاسی، از شغل‌های اغفال گرایانه سرانی سرچشمه می‌گیرد كه افكار عمومی را به تباهی كشانده‌اند و این انحراف، سبب سال‌ها عقب ماندگی گردیده‌است.
مسجد به عنوان پایگاه اجتماع مسلمانها و خواص جامعه، همچون امام جماعت، فضای مناسبی برای روشن كردن تفکر مردم می باشد. طرز عمومی نبی چنین بود كه با دیدن مشكلات فكری ناهنجاری‌های اجتماعی در مسجد حضور می‌یافت و با خلل سخنرانی به روشن ساختن افكار عمومی می‌پرداخت.
این سخنرانی‌ها معمولا بعداز نماز جماعت اعمال میگرفت. هر گاه اتفاق‌ای مهم صورت می بخشید، مردم با شنیدن ندای الصلاة جماعة در مسجد گرد می‌آمدند و رسول برای آن ها کلام می‌خاطرنشان کرد.[114]
پس از پیامبر نیز موارد گوناگونی یافت می گردد كه سران كفر و نفاق، افكار عمومی را به شدت گمراه كرده‌اند كه دست آورد آن در زمان تاریخ باقی‌مانده و مسجد درین جریان‌ها به نه در جهت بیدار كردن افكار عمومی عمل كرده میباشد.
انحراف آشكار افكار عمومی، در جریان كربلا و شهادت امام حسین (علیه‌السلام) و یاران با وفایش را می‌توان از موارد آسانسور شمرد. مسجد درین برهه حساس از تاریخ اسلام نیز عرض اندام میكند. سخنان امام سجاد (علیه‌السلام) در مسجد كوفه از این قبیل هست. در تاریخ، می‌اقتدار مفاد زیادی رویت کرد كه مسجد در روشن گری افكار عمومی سهیم بوده
می باشد.[115] پی آمد این بعد از مسجد آن است كه مسلمانها، خانه پروردگار را پناهگاه خویش به شمار میاورند و به آن به چشم خانه‌ای كه روشنگر حق و حمایت کننده عدالت هست می‌نگرند.
نقش مسجد در نهضت‌های اسلامی
مسجد با ایجاد کرد روحیه انقلابی، قضیه مساعدی برای شكل گیری نهضت‌های اسلامی بر قدرت‌های ضد دینی به وجود میاورد.
در صدر اسلام مسجد، مركز نهضت سیاسی پیامبر بود و حركت بزرگ و انقلابی پیامبر، از مسجد هدایت و فرماندهی میشد. بعد از آن نیز در حین تاریخ اسلام، حركت‌ها و نهضت‌های آزادی بخش و مقدسی همچون نهضت سربداران در قرن هشتم هجری، نهضت تنباكو و تکان مشروطه، از مسجدها ریشه گرفت و فریاد بیدار باش و حركت مردمی از بالای منابر رمز داده شد.
در طول تاریخ انقلابی اسلامی نیز مساجد محل راهنمایی و هدایت نیروهای مؤمن و با مسئولیت، خواستگاه تظاهرات مردی بر ضد طاغوت بود كه به حاكمیت جمهوری اسلامی در کشور ایران انجامید.
بعد از موفقیت انقلاب اسلامی نیز مساجد با وجود تمامی دسیسه‌ها و حیله‌های متفاوت دشمنان درون و خارج، در برقراری نظم و امنیت (از طریق تشکیل داد كمیته‌ها و انتظامات محلی و گشت شبانه) گردآوری كمك‌های نقدی و جنسی مردم و ارسال آنها به جبهه‌های نبرد و خانواده‌های مستمند، تشكیل شركت‌های تعاونی، برگزاری انتخابات، تشكیل كلاس‌های عقیدتی و معارف اسلامی، نزاع با حیله‌ها و سم پاشی‌های گروهك‌ها و پس ما‌نده‌های رژیم پهلوی، یادگرفتن نظامی نیروهای مردمی و غیره، در استمرار انقلاب و ارزشهای اسلامی نقش اکثری داشته است
كاركردهای نظامی مسجد
از آغاز پیدایش مسجد در اسلام، این مكان پایگاهی برای شغل عبادی ـ سیاسی، اجتماعی و نظامی مسلمانها بوده میباشد. حركت‌های جهادی كه پیامبر اكرم در حین خود داشت، برای مثال حركت مسلمانان برای پیکار و مبارزه علیه دشمنان در همین مكان صورت میگرفت. طراحی بیشتر غزوه‌‌ها در مسجد صورت میگرفت و حضرت نبی اكرم (صلی الله علیه و آله) با بیان شیوای خود، مسلمانها را برای جهاد با كفار بسیج می‌كردند. در زمان خلفای راشدین و حتی امویان هم مسجد از این نظر فعال بود.[116]
بعداز صدر اسلام مسجد، در بسیح عمومی نیروها برای شركت در جنگ نیز نقش بسیار مؤثری دارد. برای مثال میقدرت به فعالیت‌های اساسی مساجد در تامین از رزمندگان در طی 8 سال مدد مقدس اشاره كرد.
امامزاده سید کمال الدین سین